Diamynedd gyda ‘siarad’ am achub y byd ar ôl bron â marw

Er iddo fod yn paratoi ers dwy flynedd i fynd i gynhadledd amgylcheddol y byd dydi Keith Jones ddim yn teimlo'n rhwystredig am fethu bod yno - mae'n teimlo'n lwcus ei fod o'n fyw.

Fel arbenigwr newid hinsawdd i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol, yn arferol byddai wedi bod yng nghanol y miloedd sy'n COP26 yn Glasgow, ond edrych ar y penawdau o bell mae o nawr yn ei gartref ger Deiniolen.

Ar 22 Gorffennaf, gyda'r paratoadau olaf yn cael eu gwneud, cafodd ei daro'n wael a'i ruthro i'r ysbyty yn Lerpwl ac aeth o ddim adref tan ganol mis Medi.

"Nes i ddechrau cael cur yn fy mhen," meddai wrth gofio'n ôl. "Roedd cefn fy ngwddw yn dechrau brifo, a ro'n i'n sâl - 20 o weithia' nes i daflu i fyny. Ffoniais linell doctor 111, a hanner ffordd drwy'r sgwrs dyma hi'n dweud 'dos i'r ysbyty - rŵan!'

"Y peth ydi roedd Mam wedi cael union yr un peth 34 o flynyddoedd yn ôl. Dwi'n cofio hi'n gafael cefn ei phen a dwi'n cofio hi'n taflu fyny. Wnaeth hi orffen fyny yn Walton a wnaeth hi farw."

I Ysbyty Niwrolegol Walton aeth Keith hefyd ar ôl i brofion yn Ysbyty Gwynedd ddangos bod ganddo waed ar yr ymennydd, yn union fel ei fam.

"Dwi'n cofio mynd trwy ddrysau Walton a dyna fo, dwi'm yn cofio dim byd wedyn - y peth nesa' dwi'n cofio ydi deffro tair wythnos wedyn," meddai.

Yn ffodus, roedd y driniaeth - oedd yn golygu bod y meddygon yn cyrraedd yr aneurysm yn yr ymennydd drwy wthio tiwb i fyny'r goes a'r galon - yn llwyddiannus. Ond o fewn deuddydd roedd ei fywyd yn y fantol unwaith eto. Roedd wedi cael gwenwyn y gwaed. Cafodd ei wraig Ffion alwad brys i ddod â'r teulu i Lerpwl i'w weld o.

"Yn Saesneg y geiriau oedd 'he's very, very ill' a phan gyrhaeddodd hi dyma nhw'n dweud 'there's a chance he could die'. Adeg yma roedd fy mol i ar agor am ddyddiau - oherwydd straen y sepsis ar y corff doeddan nhw methu cario 'mlaen efo'r driniaeth. Felly ddaeth y plant i mewn i ddeud ta ta i Dad mwy neu lai."

Aeth y sepsis i mewn i'w iau ac arennau, ac i'r coluddyn mawr - ac roedd rhaid torri rhan ohono. Fe wnaeth meddygon hefyd ddarganfod cystiau (cysts) ar ei arennau a'i iau all arwain at drawsblaniad yn y dyfodol. Ar ben hynny fe gafodd yr haint C Difficile, strôc, a cholli 20kg - chwarter ei bwysau.

Ar ôl wythnosau o driniaeth a gofal fe wellodd a chafodd fynd adref ganol Medi.

Mae Keith yn diolch i bawb yn y gwasanaeth iechyd am ei helpu ac mae'n wynebu blynyddoedd o driniaeth a monitro. Gyda rhan o'i goluddyn mawr wedi ei dynnu, mae gwastraff ei gorff rŵan yn mynd i fag stoma sydd ar ei fol; gan fod ei iau yn cynhyrchu llai o gelloedd coch mae ei galon yn pwmpio ddwywaith yn gynt i gael yr ocsigen o gwmpas ei gorff; mae wedi newid ei ddiet gan nad ydi ei gorff yn gallu dygymod â phethau fel ffibr.

Ond mae'n dweud bod dau beth wedi ei helpu i wella: mae'n bengaled ac mae'n hoff iawn o fynydda.

Meddai: "Nes i gerdded pum milltir y dydd o'r blaen - gan feddwl do'n i ddim ond yn gallu symud fy nhroed modfedd pan nes i ddeffro yn yr adran gofal dwys ganol Awst.

"Ro'n i'n eitha' heini cyn mynd mewn achos ro'n i'n mynydda dwywaith yr wythnos. A dwi'n methu hynny rŵan."

Ac ar ôl profiad mor erchyll, mae mwy nag effaith corfforol.

"Nes i ddim delio yn iawn gyda fo i ddechrau," meddai. "Yn yr ysbyty ro'n i'n siarad efo seicolegydd oedd yn deud bod gen i guilt uffernol.

"Dwi'n gwybod dim bai fi ydi o, ac mai pethau sydd wedi digwydd i fi, ond ro'n i'n meddwl 'dwi wedi rhoi'r teulu drwy uffern', ac er sna'm byd faswn i wedi gallu gwneud am y peth, mae'r meddwl yn gallu bod yn afresymol pan ti mewn sefyllfa fel yna ar ôl trawma. Bob tro o'n i'n meddwl am y teulu o'n i'n crio, trwy'r amser."