تخریب اردوگاه جنین؛ «فقط سگم را توانستم نجات دهم»
- نویسنده, امیر نادر
- شغل, سرویس جهانی بی‌بی‌سی، لندن
شبی که نیروهای اسرائیلی وارد کمپ آوارگان جنین در کرانه باختری اشغالی شدند و به ۲۰ هزار ساکن فلسطینی آن دستور دادند که خانه‌هایشان را ترک کنند، جمعه زویده امتناع کرد.
این مرد ۶۶ ساله گفت: «همه خانواده‌ام رفتند، اما من به آنها گفتم که باید بمانم، اگر نیروهای اسرائیلی برای عملیات به خانه ما بیایند، می‌خواهم آنجا باشم تا از آسیب رساندن به آن جلوگیری کنم.»
سه روز بعد از آن وحشتناک بود، با صدای مداوم تیراندازی، انفجار و هواپیماهای بدون سرنشین که روی محله پرواز می‌کردند و دستوراتی می‌دادند که جمعه در میان سر و صدا نمی‌توانست تشخیص دهد. سپس آب و برق قطع شد، باتری تلفنش تمام شد و جمعه احساس کرد که دیگر نمی‌تواند بماند و او هم رفت.
جمعه ، سه ماه بعد از آن روز، روی تپه‌ای در شهر جنین ایستاده است و به شهر ارواح که اردوگاه پناهندگان است، نگاه می‌کند. سعی می‌کند، ببیند خانه‌اش یکی از خانه‌های ویران شده در عملیات نیروهای اسرائیلی علیه گروه‌های مسلح فلسطینی در اردوگاه است یا نه. هنوز هم صدای انفجارهای مداوم از پایین تپه به گوش می‌رسد.
جمعه می‌گوید: «بعضی مردم به من گفته‌اند که خانه ما خراب شده است، اما ما به طور قطع نمی‌دانیم.»
جمعه، پدر نه فرزند است. او که قبلا در بخش ساختمان کار می‌کرد، سه ماه در اردوگاهی که برای ساکنان آماده شده بود، اقامت کرد. او اکنون همراه با برادرش در خوابگاه دانشجویان حضور دارد.
پیش از آغاز جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳، اسرائیل درگیر عملیات نظامی علیه گروه‌های مسلح در کرانه باختری بود.
گروه‌های مسلحی که در اردوگاه‌های پرجمعیت پناهندگان شهری حضور داشتند. این اردوگاه‌ها برای فلسطینی‌هایی ایجاد شده بودند که در جریان جنگ پس از تأسیس کشور اسرائیل در سال ۱۹۴۸ از خانه‌های خود گریخته یا اخراج شده بودند.
گروه‌های اصلی در اردوگاه جنین وابسته به جهاد اسلامی فلسطین و حماس هستند. نفرات آنها بیشتر از بقیه به نیروهای نظامی اسرائیل حمله کرده‌اند و هم‌زمان حملاتی پراکنده به شهرک‌نشینان اسرائیلی در کرانه باختری داشته‌اند.
شمارنفرات مسلح مشخص نیست اما روزنامه‌نگاران محلی تخمین می‌زنند که قبل از عملیات اخیر اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطینی، حدود ۱۵۰ نفر در اردوگاه جنین حضور داشتند.
تشکیلات خودگردان فلسطین که بخش‌هایی از کرانه باختری را اداره می‌کند، دسامبر ۲۰۲۴ سرکوب در اردوگاه جنین را آغاز کرد و نیروهایش تنها زمانی عقب‌نشینی کردند که ارتش اسرائیل عملیات بزرگ خود را در ژانویه در آنجا آغاز کرد.
وزیر دفاع اسرائیل این اردوگاه‌ها را «لانه‌های ترور» نامیده است. در ماه ژانویه عملیات علیه گروه‌های مسلحی که داخل آنها فعالیت می‌کنند، تشدید شد. اسرائیل تعدادی از اردوگاه‌های آوارگان در شمال کرانه باختری را که محل زندگی ده‌ها هزار فلسطینی است، محاصره کرد.
به ساکنان دستور داده شد تا این محل‌ها را ترک کنند و موجی از تخریب ساختمان‌ها آغاز شد، در حالیکه برخی ساکنان فرصت کوتاهی برای جمع‌آوری وسایل‌شان داشتند.
اما از آنجا که اسرائیل تقریبا به طور کامل راه دسترسی به اردوگاه‌ها را مسدود کرده است و اعلام نمی‌کند کدام ساختمان‌ها را ویران کرده است، بسیاری از فلسطینی‌ها نمی‌دانند خانه‌ای برای بازگشت دارند یا نه.
آژانس پناهندگان فلسطینی - آنروا - می‌گوید، طبق دقیق‌ترین پیش‌بینی ممکن، اسرائیل حداقل ۲۶۰ ساختمان شامل حدود ۸۰۰ آپارتمان را در عملیات «دیوار آهنین» و با تمرکز بر سه اردوگاه آوارگان در شمال کرانه باختری یعنی جنین، طولکرم و نور شمس ویران کرده است.
آنروا تخمین می‌زند که از ژانویه به این سو ۴۲ هزار فلسطینی از اردوگاه‌ها آواره شده‌اند.
در اول ماه مه، اسرائیل نام ۱۰۶ ساختمان را به مقام‌های فلسطینی در کرانه باختری داد و گفت ۲۴ ساعت دیگر این ساختمان‌ها در اردوگاه‌های پناهجویان طولکرم و نور شمس برای «مقاصد نظامی» تخریب خواهند شد.
ارتش اسرائیل گفت، ساکنان می‌توانند برای رفتن به خانه‌های خود جهت برداشتن وسایل ضروری در یک مهلت کوتاه زمانی درخواست مجوز دهند.
در ماه فوریه، ارتش اسرائیل اعلام کرد که ۶۰ فرد مسلح را در عملیات خود کشته و ۲۸۰ نفر دیگر را دستگیر کرده است. در حالیکه مقام‌های بهداشتی فلسطین می‌گویند از آغاز عملیات ژانویه اسرائیل تا امروز ۱۰۰ نفر در کرانه باختری کشته شده‌اند.
اسرائیل کاتز، وزیر دفاع، در فوریه اعلام کرد که ارتش در حال نابود کردن تسلیحات و زیرساخت‌های ترور «در مقیاس وسیع» است و گفت که به ارتش دستور داده شده است تا یک سال در کمپ‌های پناهندگان بماند و مانع بازگشت ساکنان شود.
ارتش اسرائیل به بی‌بی‌سی گفت که شبه‌نظامیان «از مردم غیرنظامی به عنوان سپر انسانی سوء‌استفاده می‌کنند و با قرار دادن مواد منفجره و مخفی کردن سلاح در محل سکونت مردم، آنها را به خطر می‌اندازند.»
آژانس‌های امدادی می‌گویند که عملیات اسرائیل باعث بروز بزرگ‌ترین آوارگی اجباری فلسطینی‌ها در کرانه باختری طی چند دهه اخیر شده است.
رولاند فردریش، مدیر آنروا در کرانه باختری، آنچه در حال وقوع است را «بی‌سابقه» می‌داند و با اشاره به سالی که اسرائیل اشغال کرانه باختری را آغاز کرد، می‌گوید: «از نظر تعداد آوارگان و میزان تخریب، چنین چیزی را از سال ۱۹۶۷ تاکنون ندیده‌ایم.»
در حین فیلمبرداری از مصاحبه با شهردار جنین، بی‌بی‌سی شاهد بود که ارتش اسرائیل چندین فلسطینی، از جمله کارگران شهرداری را که قصد داشتند وارد اردوگاه شوند تا مسیری را برای رسیدن به یک بیمارستان مجاور باز کنند، بازداشت کرد. آنها قبل از اینکه آزاد شوند، سه ساعت بازداشت بودند.
محمد جرار، شهردار، می‌گوید: «چالش‌های بزرگی از نظر ارائه خدمات به شهروندان وجود دارد. همانطور که همه می‌دانند، زیرساخت‌های اردوگاه جنین به طور کامل تخریب شده است. هدف اسرائیل این است که اردوگاه جنین را کاملا برای زندگی نامناسب کند و من به شما می‌گویم که الان این اردوگاه اصلا قابل زندگی نیست.»
رولاند فردریش می‌گوید: «محاصره اردوگاه‌های آوارگان کرانه باختری توسط اسرائیل، کسب اطلاعات در مورد آنچه در داخل می‌گذرد از جمله میزان دقیق خرابی را تقریبا غیرممکن کرده است»
جمعه یکی از آواره‌های فلسطینی است که نیروهای اسرائیلی برای بازیابی اموالشان به آنها اجازه داده برای مدت کوتاهی به خانه‌شان بازگردند. او فقط توانست کارت شناسایی سازمان ملل و سگ خانواده‌اش را با خود بیاورد.
دو ماه بعد (ماه مارس)، اسرائیل نقشه بیش از ۹۰ ساختمانی را که برای تخریب در جنین شناسایی کرده بود، منتشر کرد. به نظر می‌رسید که خانه جمعه در میان آنهاست.
ارتش اسرائیل به بی‌بی‌سی گفت که تخریب این ساختمان‌ها برای بهبود «مسیر رفت و آمد و دسترسی» نیروهایش ضروری بوده، اما نگفتند که واقعاً خانه جمعه ویران شده است یا نه.
بی‌بی‌سی نقشه تخریب اسرائیل در ماه مارس را با تصاویر ماهواره‌ای جنین که یک هفته بعد گرفته شد، مقایسه کرده است. ما توانستیم تایید کنیم که تا ۲۷ مارس، حداقل ۳۳ ساختمان حاضر در فهرست، از جمله خانه جمعه، تخریب شده‌اند. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که تخریب‌های بیشتری از ژانویه اتفاق افتاده است، از جمله جاده‌های جدیدی که نیروهای اسرائیلی در جایی که قبلا ساختمان‌هایی وجود داشت، ساخته‌اند.
جمعه می‌گوید: «چرا خانه‌ام را ویران کردند؟ باید بدانم. از ارتش اسرائیل می‌خواهم که من را توجیه کند. هیچ ارتباطی با شبه‌نظامیان نداشتم. فردی صلح‌طلب هستم.۵۰ سال سخت کار کردم تا خانه‌ام را بسازم.»
جمعه با این که می‌داند خانه‌اش ویران شده همچنان اصرار دارد که به آنجا بازگردد: «من اردوگاه را ترک نمی‌کنم، اگر نگذارند خانه‌ام را بازسازی کنم، به جای آن چادر برپا می‌کنم. کافی نیست که خانواده‌ام سال ۱۹۴۸ آواره شدند و باید دوباره گرفتار آوارگی شویم؟»
