«در مقدس» چیست و چرا فقط در ۸ کلیسای جهان وجود دارد؟

«من در هستم؛ هر که از راه من داخل شود نجات خواهد یافت، و آزادانه به درون خواهد آمد و بیرون خواهد رفت و چراگاه خواهد یافت.»

برای میلیون‌ها مسیحی کاتولیک در جهان، این آیه از انجیل یوحنا در شب کریسمس و با آغاز سال مقدس یا «جوبیلی» ۲۰۲۵ معنای تازه‌ای پیدا کرد.

این جشن، که تا ۶ ژانویه ۲۰۲۶ ادامه دارد، با آیینی همراه می‌شود که در شش قرن گذشته تکرار شده است: بازگشایی در مقدس توسط پاپ فرانسیس.

پاپ آرژانتینی آغاز این رویداد را که ریشه‌هایی در یهودیت دارد، در بیانیه «اسپِس نون کونفون‌دیت» (امید ناامید نمی‌کند) اعلام کرد و نوشت: «اکنون زمان یک جوبیلی جدید فرا رسیده است، هنگامی که بار دیگر در مقدس گشوده می‌شود تا همگان را به تجربه‌ای عمیق از عشق الهی دعوت کند، عشقی که در دل‌ها امیدی حتمی به نجات در مسیح برمی‌انگیزد.»

پطرس مقدس اولین نبود

در سفرهای زیارتی به رم و بازدید از کلیساهای پاپ، عبور از در مقدس یکی از شناخته‌شده‌ترین آیین‌های سال جوبیلی است که مومنان برای آمرزش گناهان خود انجام می‌دهند.

اما «در مقدس» چیست؟ کشیش فرمین لابارگا به بی‌بی‌سی موندو گفت: «این در کلیسایی است که تنها به مناسبت سال مقدس باز می‌شود.»

او افزود: «در بخشی از ساختمان است که به ما امکان ورود به یک مکان را می‌دهد. بنابراین خود عیسی همان در است که به ما امکان دسترسی به زندگی ابدی می‌دهد و این مفهومی نمادین است.»

با اینکه کلیسای سن پیترو در واتیکان مهم‌ترین عبادتگاه کاتولیک‌ها است،« اما اولین کلیسایی نبود که در مقدس داشت.»

لابارگا می‌گوید: «اولین و قدیمی‌ترین در مقدس متعلق به کلیسای لاتران سن جووانی است که در سال ۱۴۲۳ به دست پاپ مارتین پنجم باز شد.»

این کلیسا که ریشه‌های آن به قرن چهارم میلادی برمی‌گردد، قدیمی‌ترین کلیسای غرب و همچنین کلیسای جامع رم است.

چند دهه بعد، در سال ۱۴۹۹ میلادی، مراسم بازگشایی در مقدس به بخشی از سنت‌های جوبیلی تبدیل شد. در آن زمان به دستور الکساندر ششم یکی از این درهای ویژه در کلیسای سن پیترو نصب شد.

دومین پاپ خاندان بورجا همچنین دستور بازگشایی دو در دیگر را نیز داد که در کلیساهای سانتا ماریا ماجوره و سن پائولو قرار داشتند. این درها برای جشن سال جوبیلی ۱۵۰۰ آماده شدند.

درهای چهار کلیسای اصلی پاپ به ترتیب زیر به دست پاپ فرانسیس باز شد: اولین در، که در سمت راست نمای اصلی کلیسای سن پیترو قرار دارد و به «در بخشش بزرگ» مشهور است، در تاریخ ۲۴ دسامبر باز شد.

سپس در روز ۲۹ دسامبر، پاپ در کلیسای لاتران سن جووانی را باز کرد. پس از آن، در روز اول ژانویه ۲۰۲۵، در سانتا ماریا ماجوره باز شد.

و در نهایت، روز ۵ ژانویه درِ کلیسای سن پائولو باز شد.

درهای مقدس فقط در رم نیست

اگرچه در این جوبیلی تنها درهای موجود در کلیساهای اصلی رم و یک در موقت در یک زندان باز خواهد شد، اما دست کم چهار کلیسای دیگر در جهان هم در مقدس دارند.

دو مورد از این درها در شهرهای دیگر ایتالیا قرار دارد: یکی در کلیسای سانتا ماریا دی کولِماجو در شهر لاکوییلا، و دیگری در کلیسای جامع عروج مریم مقدس در آتری.

هر دو کلیسا که در شرق این کشور اروپایی واقع شده‌اند و کمتر از ۸۵ کیلومتر از یکدیگر فاصله دارند، ادعا می‌کنند که قدیمی‌ترین درهای مقدس شناخته‌شده را دارند.

منشأ هر دو در به سال ۱۲۹۴ بازمی‌گردد. در آن زمان پاپ سلستین پنجم بیانیه‌ای صادر کرد که بر اساس آن هر کسی که برای شنیدن مراسم و دریافت عشای ربانی از این ورودی‌های مشخص وارد شود، بخشوده می‌شود. به نوشته وب‌سایت‌های هر دو مکان مذهبی، این آیین امروزه با نام «آمرزش سلستینی» شناخته می‌شود.

برخلاف درهای مقدس رم، درهای موجود در زیارتگاه‌های این دو شهر ایتالیایی فقط در سال‌های مقدس باز نمی‌شوند، بلکه هر سال به مدت چند روز روی زا‌ئران گشوده می‌شوند.

بازگشایی این درها می‌تواند توسط پاپ یا هر مقام کلیسایی انجام شود که او تعیین می‌کند.

در لاکوییلا این رویداد در روزهای ۲۸ و ۲۹ اوت رخ می‌دهد، در حالی که در آتری این اتفاق در روز ۱۴ اوت می‌افتد.

هر چند گفته می‌شود این درها از در کلیسای لاتران سن جووانی قدیمی‌تر هستند، اما لابارگا درباره این مسئله تردید دارد.

او می‌گوید: «بیانیه‌ آمرزش پاپ سلستین پنجم بدون شک مربوط به ۲۹ سپتامبر ۱۲۹۴ است، اما خود درها متعلق به دوران بعد از آن هستند، احتمالا اواخر قرن پانزدهم و به تقلید از رم.»

در گالیسیا و آمریکای شمالی

در اسپانیا نیز یک در مقدس وجود دارد: دری که در پشت کلیسای جامع سانتیاگو د کومپوستلا، پایتخت منطقه گالیسیا در شمال اسپانیا، قرار دارد.

در توصیف آن گفته شده است: «یکی از نمادین‌ترین بخش‌های کلیسای جامع سانتیاگو، بدون شک در مقدس آن است. مانند درهای مقدس کلیساهای بزرگ رم، این در نیز تنها در سال‌های مقدس باز می‌شود. در سانتیاگو، سال مقدس زمانی است که ۲۵ ژوئیه، روز جشن سنت جیمز، به یکشنبه بیفتد.»

درباره منشا این در نیز تردیدهایی وجود دارد.

در اسنادی که روابط عمومی کلیسا برای بی‌بی‌سی موندو ارسال کرد، آمده است: «برخی کارشناسان معتقدند ممکن است یک سنت قرون وسطایی وجود داشته باشد که پیش از سال‌های مقدس رم شکل گرفته است. اما احتمال بیشتری وجود دارد که سانتیاگو این آیین را از مسیحیت رم اقتباس کرده باشد.»

در این اسناد همچنین گفته شده «گمان می‌رود که در مقدس در اوایل قرن شانزدهم و در دوران اسقف اعظم آلونسو د فونسکا سوم ساخته شده باشد، کسی که با آیین رم که از سوی پاپ الکساندر ششم معرفی شده بود، آشنا بود.»

و سرانجام دری در کلیسای جامع نوتردام کبک (کانادا) وجود دارد که در سال ۲۰۱۴ با مجوز پاپ بندیکت شانزدهم افتتاح شد و تنها در مقدس خارج از اروپا است.

بخش روابط عمومی اسقف‌نشین کبک به بی‌بی‌سی موندو توضیح داد که این در مقدس در طول سال ۲۰۲۴ باز بوده است تا جشن ۳۵۰ سالگی تاسیس این اسقف‌نشین را که نخستین اسقف‌نشین کاتولیک در کانادا است، برگزار کند

چرا این درهای ویژه فقط مختص این کلیساها است؟ لابارگا پاسخ می‌دهد: «زیرا پاپ‌های مختلف در طول زمان این‌گونه تصمیم گرفته‌اند.» او می‌گوید پاپ‌ها کسانی هستند که اختیار دارند تعیین کنند کجا چنین دری وجود داشته باشد.

او یادآوری می‌کند: «در جوبیلی‌های گذشته پاپ‌ها تصمیم گرفتند که هر اسقف‌نشین یک در جوبیلی در کلیساها یا زیارتگاه‌های مهم خود داشته باشد. این تصمیم در جوبیلی سال ۲۰۱۵، که به رحمت الهی اختصاص یافته بود، نیز اجرا شد.»

پاپ فرانسیس بار دیگر از این اختیار استفاده کرد و این بار تصمیم گرفت که در زندان ربیبیا در رم یک در مقدس برای زندانیان نصب شود تا زندانیان بتوانند به رستگاری روحانی دست یابند.

تجربه نگران‌کننده پل ششم

وقتی جشن سال مقدس برگزار نمی‌شود، درها بسته باقی می‌مانند و تا زمانی برخی از آنها با دیوارهای سنگی مهروموم می‌شدند.

اما این سنت چند صد ساله پس از حادثه‌ای که برای پاپ رخ داد، تغییر کرد.

این اتفاق در شب کریسمس ۱۹۷۴ رخ داد. پاپ پل ششم آماده می‌شد که در مقدس کلیسای سن پیترو را باز کند و به این ترتیب جشن جوبیلی ۱۹۷۵ را آغاز کند.

این پاپ -که بعدها قدیس اعلام شد- مطابق با آیین، سه بار با چکشی نقره‌ای به دیواری کوبید که در را پوشانده بود و دعاهایی قرائت کرد. ناگهان، مقداری آوار در فاصله‌ای بسیار نزدیک به او سقوط کرد.

ویدیویی که خبرگزاری واتیکان منتشر کرد، نشان می‌داد که پاپ چندان از این اتفاق نگران نشده است.

در برخی گزارش‌ها در آن زمان ادعا شد که سنگ‌هایی به پاپ برخورد کرده بود و او به جراحت خفیفی برداشته بود.

چرا این حادثه رخ داد؟ لابارگا می‌گوید: «برخی کارگران هم‌زمان با اجرای مراسم پاپ در حال برچیدن دیوار بودند، اما پس از این حادثه تصمیم گرفته شد که این مراسم ساده‌تر و ایمن‌تر برگزار شود.»

از آن زمان دیوار محافظ در مقدس در کلیسای سن پیترو، چند روز قبل از بازگشایی در برداشته می‌شود.

در سانتیاگو سنت دیوارکشی کنار گذاشته شد تا از آلوده شدن یا آسیب دیدن فضای داخلی کلیسا جلوگیری شود؛ فضایی که در سال‌های اخیر در یک فرآیند گسترده بازسازی شده است.

در شب کریسمس ۲۰۲۴، نگاه کاتولیک‌های جهان بار دیگر به دری معطوف شد که ویکو کنسورتی مجسمه‌ساز در سال ۱۹۴۹ طراحی کرده و شامل شانزده پانل با داستان‌های کتاب مقدس، از رانده شدن از باغ عدن تا رستاخیز عیسی است.