شش تهاجم بزرگ اسرائیل به لبنان چگونه آغاز شد؟

مهلت خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان روز سه‌شنبه ۱۸ فوریه به پایان رسید. این اقدام بخشی از توافق آتش‌بسی است که با میانجی‌گری بین‌المللی برای پایان دادن به بیش از ۱۶ ماه درگیری میان دو طرف صورت گرفته است.

با وجود این ارتش اسرائیل گفته است که همچنان در پنج منطقه در جنوب لبنان باقی می‌ماند. سخنگوی ارتش اسرائیل گفت این حضور برای حفاظت از ساکنان اسرائیل و جلوگیری از تهدیدهای فوری ضروری است.

براساس مفاد توافق آتش‌بس، اسرائیل ملزم به خروج کامل نیروهای خود از خاک لبنان است و حزب‌الله نیز باید تمام نیروها و سلاح‌های خود را از مناطق جنوب رودخانه لیتانی خارج کند.

این توافق همچنین مقرر کرده است که هزاران سرباز لبنانی در این منطقه مستقر شوند.

بر اساس اعلام مقام‌های لبنانی، این درگیری منجر به کشته شدن حدود ۴۰۰۰ نفر در لبنان شده است که بسیاری از آن‌ها غیرنظامی هستند و بیش از ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر دیگر را مجبور به ترک خانه‌هایشان کرده است.

مقام‌های اسرائیلی می‌گویند که دست‌کم ۸۰ سرباز و ۴۷ غیرنظامی در این درگیری‌ها کشته شده‌اند و ۶۰ هزار نفر نیز در داخل اسرائیل آواره شده‌اند.

این درگیری اخیر نقطه اوج تنشی است که چندین دهه میان اسرائیل و حزب‌الله جریان داشته است. این نخستین بار نیست که اسرائیل به لبنان حمله می‌کند. پیش از این، اسرائیل دست‌کم در پنج مورد دیگر عملیات نظامی گسترده‌ای را در داخل مرزهای همسایه شمالی خود انجام داده است.

۱۹۷۸: عملیات لیتانی

در روز ۱۴ مارس، اسرائیل عملیاتی را آغاز کرد تا نیروهای سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) را که در لبنان مستقر بودند، از مناطق مرزی عقب براند. این اقدام پس از حمله چریکی دریایی نیروهای ساف انجام شد که در آن دست‌کم ۳۰ غیرنظامی در شمال اسرائیل کشته شده بودند.

سازمان آزادی‌بخش فلسطین پس از اخراج از اردن در سال ۱۹۷۰، به طور کامل در لبنان مستقر شده بود.

نیروهای اسرائیلی تا رودخانه لیتانی در شمال پیشروی کردند، اما درگیری مستقیم با نیروهای ساف دشوار بود، چون آن‌ها پیش از رسیدن اسرائیلی‌ها عقب‌نشینی کرده بودند.

دو هفته بعد، ساف اعلام آتش‌بس کرد و اسرائیل نیز مدتی بعد در همان سال از لبنان خارج شد. اما اسرائیل از یک گروه شبه‌نظامی مسیحی به نام ارتش جنوب لبنان به عنوان نیروی نیابتی برای کنترل مناطق مرزی حمایت کرد.

برآورد شد که تا زمان پایان عملیات لیتانی در ماه ژوئن آن سال، بیش از ۱۱۰۰ لبنانی و فلسطینی جان خود را از دست دادند.

بر اساس قطعنامه‌های شورای امنیت، نیروی حافظ صلح سازمان ملل در لبنان (یونیفل)، که به تازگی تشکیل شده بود، در امتداد مرز غیررسمی دو کشور موسوم به «خط آبی» مستقر شدند.

از سال ۱۹۷۸ تاکنون، بیش از ۳۰۰ سرباز از ملیت‌های مختلف در جریان انجام این ماموریت کشته شده‌اند که آن را به پرخطرترین عملیات صلح‌بانی سازمان ملل تبدیل کرده است.

۱۹۸۲: عملیات صلح برای جلیل

عملیات لیتانی پایان‌‌بخش درگیری‌های مرزی میان سازمان آزادی‌بخش فلسطین و اسرائیل نبود. پس از آنکه سفیر اسرائیل در لندن در روز ۳ ژوئن ۱۹۸۲ هدف گلوله یک گروه فلسطینی قرار گرفت و زخمی شد، نیروهای اسرائیلی تحت فرماندهی آریل شارون، وزیر دفاع وقت، عملیات گسترده‌تری را با شرکت هزاران سرباز و صدها خودرو نظامی آغاز کردند.

این حمله در ۶ ژوئن آغاز شد و این بار نیروهای اسرائیلی ظرف چند روز تا حومه پایتخت لبنان پیشروی کردند و از آنجا، غرب بیروت را که عمدتا مسلمان‌نشین بود، بمباران کردند.

پس از محاصره‌ای که بیش از دو ماه طول کشید، هزاران نیروی فلسطینی از طریق دریا از بیروت خارج شدند.

نیروهای اسرائیلی همچنین در شرق لبنان با نیروهای سوری درگیر شدند و در یکی از بزرگ‌ترین نبردهای هوایی تاریخ، ده‌ها فروند از جنگنده‌های آن‌ها را نابود کردند.

مقام‌های لبنانی برآورد کرده‌اند که در این درگیری‌ها حدود ۱۹ هزار غیرنظامی و نیروی مسلح لبنانی، فلسطینی و سوری کشته شده‌اند، هرچند این آمار مورد اختلاف است. ارتش اسرائیل نیز اعلام کرد که در درگیری‌هایی که بین ژوئن و سپتامبر همان سال رخ داد، ۳۷۶ سرباز خود را از دست داده است.

اما این پایان کشتار نبود. پس از آنکه رئیس‌جمهور تازه انتخاب‌شده لبنان در روز ۱۴ سپتامبر در انفجار یک خودروی بمب‌گذاری‌شده کشته شد، نیروهای اسرائیلی به شبه‌نظامیان مسیحی اجازه دادند تا وارد اردوگاه‌های پناهجویان فلسطینی در صبرا و شتیلا شوند و غیرنظامیان را قتل‌عام کنند. شمار قربانیان این کشتار بین ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر برآورد شده است.

نیروهای اسرائیلی، سال بعد از مرکز لبنان عقب‌نشینی کردند و در سال ۱۹۸۵، به «منطقه امنیتی» در ۱۹ کیلومتری مرز عقب رفتند، اما تا ۱۸ سال بعد از شروع جنگ، لبنان را به‌طور کامل ترک نکردند.

حزب‌الله لبنان، که عمدتا با حمایت تسلیحاتی و مالی ایران شکل گرفت، برای مقابله با این نیروهای خارجی در خاک لبنان تاسیس شد.

۱۹۹۳: عملیات «تسویه‌حساب» (جنگ هفت‌روزه)

از ۲۵ ژوئیه به مدت یک هفته، ده‌ها موضع حزب‌الله هدف حملات هوایی اسرائیل قرار گرفت. اسرائیل اعلام کرد که این عملیات در پاسخ به حملات راکتی به مواضع خود در لبنان و شمال اسرائیل انجام شده و هدف آن «جلوگیری از تبدیل جنوب لبنان به پایگاهی برای تروریسم حزب‌الله» بوده است.

حزب‌الله ادعا کرد که شلیک راکت‌هایش در واکنش به حملات هوایی قبلی هلیکوپترهای اسرائیلی بوده است.

ارتش اسرائیل در جریان این بمباران هزاران گلوله توپ شلیک کرد و مدعی شد که ۵۰ نفر از نیروهای دشمن را کشته است.

اما هزاران ساختمان تخریب شد و بر اساس برآورد سازمان ملل متحد، ۱۳۰ غیرنظامی کشته و ۳۰۰ هزار نفر آواره شدند.

ارتش اسرائیل هم اعلام کرد که دو غیرنظامی اسرائیلی و یک سرباز در آن وقایع کشته شدند.

۱۹۹۶: عملیات خوشه‌های خشم (تهاجم آوریل)

کارزار بعدی ارتش اسرائیل در لبنان الگوی مشابهی داشت، اما مدت آن دو برابر بود.

این درگیری که در ماه آوریل رخ داد، بار دیگر در واکنش به پرتاب راکت‌هایی به سوی اسرائیل آغاز شد که با شلیک هزاران گلوله توپ پاسخ داده شد. طبق گزارش سازمان ملل، این حملات بیش از ۲۰۰ کشته برجای گذاشت که بیشتر آن‌ها غیرنظامی بودند.

بیش از ۱۰۰ نفر در پی حمله ارتش اسرائیل به یک پایگاه سازمان ملل در قانا کشته شدند؛ جایی که غیرنظامیان برای پناه گرفتن به آنجا گریخته بودند.

ارتش اسرائیل اعلام کرد که هدف از حمله به روستاهای شیعه‌نشین در جنوب لبنان، «وادار کردن غیرنظامیان به حرکت به سمت شمال و بیروت و در نتیجه وارد آوردن فشار به دولت‌های سوریه و لبنان برای مقابله با حزب‌الله» بوده است.

حزب‌الله صدها راکت به سمت اسرائیل شلیک کرد که به گزارش سازمان ملل، حدود ۵۵ غیرنظامی در این حملات زخمی شدند.

صدها هزار غیر نظامی لبنانی و ده‌ها هزار اسرائیلی آواره شدند.

آتش‌بس روز ۲۷ آوریل به این دور از درگیری‌ها پایان داد.

۲۰۰۶: جنگ دوم لبنان

پس از آن که حزب‌الله در ۱۲ ژوئیه دو سرباز اسرائیلی را به اسارت گرفت، نیروهای اسرائیلی بیش از یک ماه جنوب لبنان و بیروت را هدف حملات هوایی، زمینی و دریایی قرار دادند.

این حملات، هم مواضع حزب‌الله و هم زیرساخت‌های غیرنظامی لبنان، از جمله فرودگاه بین‌المللی بیروت را هدف قرار داد.

اما نیروهای اسرائیلی در حمله زمینی به اندازه حملات پیشین به عمق لبنان نفوذ نکردند و حزب‌الله این جنگ را به عنوان یک پیروزی برای خود جشن گرفت.

آتش‌بسی با میانجی‌گری سازمان ملل، از روز ۱۴ اوت به اجرا درآمد. طبق شرایط قطعنامه سازمان ملل، فقط نیروهای حافظ صلح یونیفل و نیروهای ارتش لبنان قرار بود در جنوب رود لیتانی مستقر شوند، اما این امر هیچ‌گاه به طور کامل محقق نشد.

در این درگیری ۳۴ روزه، بیش از ۱۱۲۵ لبنانی که اکثر آن‌ها غیرنظامی بودند و همچنین ۱۱۹ سرباز و ۴۵ غیرنظامی اسرائیلی کشته شدند.

درگیری‌های ۲۰۲۳ -۲۰۲۴

حزب‌الله لبنان یک روز بعد از حمله مرگبار حماس به جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر، در حمایت از فلسطینیان غزه، راکت‌هایی را به مواضع اسرائیل در منطقه مرزی مورد مناقشه شلیک کرد.

روز ۹ اکتبر، حزب‌الله دامنه حملات خود را به شمال اسرائیل نیز گسترش داد.

حملات متقابل تا ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴ ادامه داشت، اما در این روز، تنش‌ها با انفجار پیجرهای حزب‌الله که اسرائیل آن‌ها را دستکاری کرده بود، شدت گرفت. یک روز بعد، در ۱۸ سپتامبر، واکی‌تاکی‌هایی نیز منفجر شد که به کشته شدن ۳۹ نفر و زخمی شدن هزاران نفر دیگر در سراسر لبنان منجر شد.

یک هفته بعد، اسرائیل عملیات «پیکان‌های شمالی» را آغاز کرد. در این عملیات اسرائیل حملات هوایی شدیدی علیه حزب‌الله انجام داد و در اکتبر نیز حمله‌ای زمینی را آغاز کرد. اسرائیل اعلام کرد که هدف این عملیات، تضمین بازگشت ایمن ۶۰ هزار نفر از ساکنان شمال اسرائیل بود که بر اثر حملات راکتی مجبور به ترک خانه‌هایشان شده بودند.

به گفته سفیر اسرائیل در سازمان ملل، حزب‌الله از زمان حملات ۷ اکتبر تا ۲۲ سپتامبر بیش از ۸ هزار راکت به سمت شمال اسرائیل و بلندی‌های جولان اشغالی پرتاب کرده بود.

حسن نصرالله، که به مدت ۳۲ سال رهبری حزب‌الله را بر عهده داشت، در حمله هوایی اسرائیل در روز ۲۷ سپتامبر کشته شد.

با وجود توافق آتش‌بس، اسرائیل، همچنان به حملات خود علیه مواضع حزب‌الله در لبنان ادامه می‌دهد و اعلام کرده که عملیاتش علیه این گروه برای جلوگیری از تجهیز مجدد آن ادامه خواهد یافت.