د قربانۍ اختر: ولې په دین کې څاروي قرباني کېږي؟

یادونه: دا مطلب په ۲۰۲۴ کې خپور شوی او دلته بیا تکرار خپور شوی.

د مسلمانانو د لوی اختر - یا د قربانۍ اختر - سږکال د نړۍ په ډېرو برخو کې د جون په شپږمه د جمعې په ورځ پیلېږي، چې د حضرت ابراهیم علیه السلام د خپل زوی د قربانۍ د رضایت یادونه کوي. ابراهیم په عیسویت او یهودیت کې د ابراهام په نوم پېژندل کېږي.

کله چې هغه خپل دا خوب زوی ته ووایه، اسماعیل علیه السلام ومانه او له خپل ‌پلار یې وغوښتل چې د خپل رب امر اطاعت وکړي. کله چې ابراهیم علیه السلام د خپل زوی د قرباني کولو په درشل کې و، الله تعالی د هغه د زوی پر ځای یو پسه د هغه مخې ته کېښود چې قرباني یې کړي.

مسلمانان په ګرده نړۍ کې د لوی اختر درېیو ورځو کې بېلابېل څاروي حلالوي. دا قرباني پر هغه چا الزامي ده چې شتمني یې له اړتیا وړ شیانو ډېره وي.

خو په نورو لویو دینونو کې قرباني څنګه ده؟ په هندویزم، یهودیت او عیسویت کې قربانۍ ته په کومه سترګه کتل کېږي؟

یهودیت

د اسلام تاریخ له یهودیت او عیسویت سره ګڼل مشترکات لري.

لکه څنګه چې د بریتانیا لیو بایک کالج کې د اکاډیمیکو خدمتونو مشر ګري سومرز وايي، د یهودانو مقدسو کتابونو کې بېلابېلې قربانۍ ټاکل شوې دي، هرې یوې ته مشخص وخت او ځای ټاکل شوی.

دی وايي: "اوسمهال موږ دغه قربانۍ نه کوو؛ ځکه چې هغه معبد اوس نه شته چې دغه ډول مراسم به پکې ترسره کېدل. پر ځای یې، موږ د عبادت له لارې ددغو قربانیو یاد تازه کوو."

خاخام ډاکټر براډلي شافیټ ارسټون وايي: "د رومانیانو په لاس د دویم هیکل له ویجاړېدو سره، په یهودیت کې د حیوان قرباني کولو اجازه نه شته او ډېری پر دې باور دي چې اوس د تل لپاره د حیوان قرباني کول ممنوع ګرځول شوي، خو نور بیا پر دې عقیده دي چې د مسیح له راتګ وروسته به دا کار بېرته ‌پیل شي."

دا معبد په معبد غره کې دی، چې اوس په بیت‌المقدس (زاړه ښار) کې مسجد الاقصی په کې دی.

یهودان د دغه معبد بېرته رغولو لپاره عبادت کوي، دوی پر دې باور دي چې له بېرته رغول کېدو سره به یې هلته د حیواناتو قرباني کولو مراسم بېرته پیل کړي.

په داسې حال کې چې ډېری یهودان د معبد د نشتوالي له کبله څاروي نه قرباني کوي، خو په قدس کې د سامري په شان ځینې ډلې شته چې لا هم د (پاس آور) یا "فصح" اختر پرمهال قربانۍ کوي. نور بیا د قربانۍ د حیوان په بیه خیرات ورکوي.

د قربانۍ حیوان که پسه وي، ګاومیښه، غوا یا وزه، خو له دیني اړخه باید قربانۍ ته مناسب حیوان وي.

ډاکټر ارټسون وايي: "له کوشیر حیواناتو پرته د نورو هغو د ذبح کولو اجازه نه ورکول کېږي، ځینې یې مسلخ کې سیځل کېږي، ځینې یې د کاهنانو کورنیو ته ورکول کېږي او پاتې برخه یې د مراسمو ترسره کوونکي او د دوی کورنۍ خوري."

که څه هم مستقیمې قربانۍ دود نه ديو خو غوښه یې په بېلابېلو مراسمو کې کارول کېږي.

مخکې په یهودیت کې د حج درې اخترونه وو- د پاس اور (یا فصح) اختر، شفوعوت یا (د اونیو اختر) او سوکوټ یا د کېږدیو اختر – چې د حیواناتو د قرباني کولو مناسبتونو پکې اهمیت درلود.

خاخام ګري سومرز وايي، د "روش هاشانا" (د یهودي کال پیل)، "کیبور ورځ" او (د کفارې ورځ) په شان نور مراسم هم شته چې حیوانات پکې قرباني کېږي.

د یهوداتو په مقدسو کتابونو کې د نبي ابراهیم (علیه السلام) د قربانۍ کیسه هم راغلې ده.‌ خو د حیواناتو د قرباني کولو چاره بیا وروسته راغله او د یهودانو لپاره یو څه بېل ډول وه.

عیسویت

عیسویت په یهودیت کې ریښې لري او یهودي متنونه د لرغوني مقدس کتاب له عهد سره ډېر مشترکات لري.

په ډاکه کې د کافورول کاتولیکې کلیسا پازوال ډاکټر بروشانتو تي ریبیرو وايي: "د لرغوني عهد کتابونو کې،‌ په تېره د لاوین ۱۷م سفر کې د حیواناتو د قرباني کولو د څرنګوالي په اړه معلومات شته- چې معمولا سهار او ماخوستن به په بېلابېلو مراسمو کې قرباني کېدل."

هغه وخت، ‌حیوانات په دې هیله قرباني کېدل چې توبه قبوله شي او د منفي تمایلاتو بخښنه وشي.

د ډاکټر ریبیرو په وینا، په عیسویت کې د خدای په نامه د حیواناتو قرباني کولو دود نور نه دی پاتې.

د قربانۍ د حیوان له غوښتې د ګټې اخیستلو په اړه کوم محدودیت نه شته،‌ په ډېری هېوادونو کې د وري غوښه خوړل د فصح اختر پرمهال دود دي، د ریبیرو په وینا، کله چې دی په ایټالیا کې و، د فصح له اختر مخکې د وري غوښه خوړل تقریبا الزامي وو.

خو په عیسویت کې قرباني کول نه شته.

هندویزم

که څه هم د هندوانو دین کې د حیواناتو د قرباني کولو په اړه اختلاف شته، خو ځینې هندوان قرباني کوي.

د بېلګې په توګه، د هند او بنګله دېش په ډېری برخو کې، په دیني مراسمو کې حیوانات قرباني کېږي، لکه دورجا، بوجا او کالي بوجا.

د بنګله دېش شیتاګونګ پوهنتون د سنسکریتي ژبې د څانګې مرستیال استاد کوشال باران چاکرپورتي وايي: "د هندویزم په ډېری پخوانیو کتابونو کې د حیواناتو قرباني کولو ته اشاره شوې ده او قرباني کېدونکی حیوان ازادي ترلاسه کوي او له غلامۍ نه ازادېږي."

له میلاد وړاندې د ۱۵۰۰ او ۵۰۰ کلونو ترمنځ د ویدي پېر پرمهال د حیواناتو قرباني کول دود وو. غوښه یې خدایانو ته وړاندې کېده او بیا به په اخترونو او مېلو کې وکارول شوه.

ډاکټر چاکرپورتي وايي په ځینو پخوانیو معبدونو کې د حیواناتو قرباني کول لا هم شته. لکه د بنګله دېش په داکیشواري معبد او د هند تریبورا سونداري، کاماخیا او ګالیګات کالي معبدونو کې.

شري لنکا او نیپال د هندوانو په لاس د حیواناتو پر قرباني کولو بندیز لګولی، خو اړینه نه ده چې خامخا به دا بندیز عمل کېږي.