تاسې د وېبسایټ داسې بڼه ګورئ چې یوازې متن لري او لږ انټرنېټ کاروي. که غواړئ عکسونه او ویډیوګانې وګورئ، نو د وېبسایټ اصلي (لومړنۍ) بڼې ته ورشئ.
د وېبسایټ اصلي بڼې ته مې وروله
د وېبسایټ دې بڼې په اړه چې ډېر انټرنېټ نه مصرفوي نور معلومات دلته موندلای شئ.
د عابدې تراژیدي: د طالبانو د محکمې له پرېکړې وروسته یې ځان سوځولی
- Author, مامون درانی
- دنده, بي بي سي
د غور د یوې ۲۰ کلنې نجلۍ د سوځېدا په قضیه کې بي بي سي نوي معلومات موندلي دي. دا نجلۍ چې عابده نومېږي څو اوونۍ وړاندې په سوځېدا ځان وواژه.
بي بي سي موندلې چې عابده د طالبانو د محکمې له پرېکړې سره جوړه نه وه. محکمې دا د عظیم په نامه یوه کس ته سپارله چې د هغې خوښ نه و.
د عیني شاهدانو په وینا، د تیورې ولسوالۍ اوسېدونکې عابدې د ۲۰۲۵ کال د اپرېل پر ۳۰مه په خپل کور کې ځان وسوځاوه.
د غور ولايت امنیې قوماندانۍ ته د تیورې ولسوالۍ د جنايي امر لخوا په لېږل شوو معلوماتو کې، چې يوه کاپي يې بي بي سي هم ترلاسه کړې، راغلي "د دغو دوو کورنيو ترمنځ له تېرو څلورو کلونو راهيسې د نجلۍ پر سر شخړه روانه وه."
د جنایې ادارې له خوا په دغه رپوټ کې وړاندې یادونه شوې چې " درې ګونو محکمو د عبد الرحمان د زوی عظیم په ګټه پرېکړه کړې وه. تمیز محکمې د تیورې له مرافعه محکمې نه غوښتي وو، چې د حقوقو څانګې ته سپارښتنه وکړي، چې درزاب نیلي کلي ته لاړ شي او نجلۍ خپل مېړه ته وسپاري."
د طالبانو د حکومت "د امربالمعروف او نهي عن المنکر" اداره وايي، د دوی مالومات ښيي، چې دا یوه کورنۍ ستونزه وه او په اړه یې نه تر محکمې وړاندې او نه هم وروسته دوی ته کوم شکایت شوی دی.
خو د دغې پیغلې د کورنۍ یو غړی ادعا کوي، چې د عظیم په نامه هلک سره د عابدې "نکاح" نه ده شوې او نه هم هغه ته 'په نوم' شوې وه
له پرله پسې هڅو سره سره ، ونه توانېدو د عظیم د کورنۍ نظر ترلاسه کړو.
عابدې څنګه ځان وسوځاوه؟
په سیمه کې دوو سرچینو بي بي سي ته ویلي، چې د عابدې کړاونه له دوه کلنۍ پیل شوي، کله چې د هغې او د هغې د ترور د کورنۍ ترمنځ د یوې لانجې د هواري پر مهال د نوموړې د غوښتنې 'په نوم' کولو خبره یاده شوه.
د سرچینو په خبره که څه هم هغه مهال د عابدې پلار دغه دوستي نه غوښته، خو د ترور لېوره یې ټینګار درلود، چې د دوستۍ د ساتلو او دوام لپاره عابده د هغه زوی عظیم ته ورکړي.
دغه سرچینه وایې د تېر جمهوري حکومت په وروستیو کلونو کې، چې عابده د شاوخوا ۱۴ کالو وه د عظیم پلار غوښتل هغه واده کړي، خو د عابدې په ګډون کورنۍ یې مخالفت وښود او وروسته د ځایي مشرانو او دیني عالمانو په منځګړیتوب دا ستونزه هواره شوه.
د پخواني جمهوري حکومت د مدني قانون د "۷۱ مادې" له مخې، د نجونو لپاره د واده قانوني عمر ۱۶ کاله و، خو ددغې مادې دوهم بند کې راغلي "له ۱۵ کلونو څخه د کمو عمر لرونکې "صغیرې نجلۍ" نکاح په هېڅ ډول اجازه نه لري او د هغې ودول جرم ګڼل کیږي "
واک ته د طالبانو له بېرته راګرځېدو وروسته د عظیم پلار د عابدې د غوښتلو قضیه د طالبانو شرعې محکمې ته وړاندې کړه .
د هدایت الله په مستعار نوم د عابدې د کورنۍ یو نژدې خپل ادعا کوي، چې که څه هم د عظیم کورنۍ شواهد نه درلودل خو په غور کې د طالبانو ابتدایه او مرافعه محکمو د عظیم په ګټه پرېکړه وکړه.
هغه ادعا کوي چې په محکمه کې دوو کسانو د عظیم د ادعا په تایید "دروغجنې شاهدۍ" ورکړې.
نوموړی وايي چې د عابدې کورنۍ د دغو پرېکړو د بیا کتنې لپاره د تمیز غوښتنه وکړه. وروسته د تیورې ولسوالۍ د مرافعه محکمې له خوا دغې کورنۍ ته ویل شوي و، چې د تمیز له خوا د ابتدائیه او مرافعه محکمو پرېکړې رد او دغه دوسیه به له سره څېړل کیږي.
خو هدایت الله وايي د تېورې محکمې د عابدې کورنۍ په تياره کې ساتلې وه او رښتيا دا وه، چې محکمې د حقوقو څانګې ته امر کړی و، چې عابده د عظيم کورنۍ ته وسپارل شي.
د طالبانو د حکومت د تیورې د حقوقو څانګې مشر او ځینې نور سیمه ییز چارواکي د محکمې د پرېکړې د پلي کېدو لپاره د روان کال د اپرېل پر ۳۰مه نېټه د عابدې کور ته ورغلي وو.
هدایتالله وايي "راغلو کسانو د محکمې پرېکړه لوسته، چې د عابدې کورنۍ نیوکه وکړه او ورته ویې ویل، د نجلۍ له خوښې پرته دا څنګه ممکنه ده چې په زور هغه تاسو د عظیم کورنۍ ته وسپارئ؟"
نوموړی وايي دواړې کورنۍ او راغلي چارواکي کور ته نژدې په یوه جومات کې په خبرو بوخت وه، چې ماشومان راغلل او ویې ویل "عابدې ځان ته اور اچولی دی."
د طالبانو د محکمې پرېکړه یې د مشر له فرمان سره تضاد کې ده؟
د طالبانو حکومت "د امربالمعروف او نهي عن المنکر" وزارت وايي چې د عابدې کورنۍ دوی ته" د جبري نکاح" په اړه هیڅ ډول شکایت نه دی کړی.
د دغې ادارې ویاند سیفالاسلام خیبر وايي "دا د دوو کورنیو ترمنځ قضیه وه، چې په محکمه کې روانه وه، خو د جبري نکاح په اړه زموږ دریځ روښانه دی او په تېرو درېیو کلونو کې مو د شاوخوا ۷۰۰۰ جبري نکاحو مخه نیولې ده."
دغې ادارې د ځینو رسنیو هغه راپورونه هم رد کړل، چې ګواکې د دې قضیې یو اړخ "د عظیم کورنۍ" د طالبانو د حکومت غړي دي.
د تیورې ولسوالۍ د جنایي جرمونو پر وړاندې د ادارې په اعلامیه کې هم راغلي، چې د دغو دوو کورنیو ترمنځ له تېرو څلورو کلونو په محکمه کې دعوه روانه وه، چې وروسته درېیو محکمو د عظیم په ګټه پرېکړه وکړه.
هڅه مو وکړه په دې اړه د طالبانو د حکومت د سترې محکمې غبرګون هم ولرو، خو له پرله پسې اړیکو وروسته ځواب ویلو ته حاظر نه شول .
د طالبانو مشر ملا هبتالله اخندزاده د ۲۰۲۱ او ۲۰۲۵ کلونو په دوو جلا فرمانونو کې د ښځو د شرعي حقونو، لکه مهر، میراث او په نکاح کې د رضایت، د ساتنې سپارښتنه کړې ده.
د وروستي فرمان په سر کې راغلي " د بالغې نجلۍ کورنۍ نه شي کولی، هغه په زور یا جبر چا ته نکاح کړي. "
خو داسې رپوټونه هم شته چې د طالبانو د حکومت محکمو تر دې وړاندې د ځینو ورته نورو قضیو په اړه، چې "جبري نکاح" بلل کېدې، د نارینو په ګټه او د نجونو د غوښتنې خلاف پرېکړې کړې وې.
"په نوم" کولو دود چې نجونې یې قربانیانې دي
د غور تېوره، چې یوه غرنۍ سیمه ده اکثریت خلک یې نالوستي دي، هلته فقر او لوږه خورا پراخه ده.
په دغه ولسوالۍ کې یوه روغتیاپاله، چې نه غواړي نوم یې راپور کې یاد شي وایې "خلک له نېستۍ خپلې نوې زېږېدلې نجوني د پيسو په بدل کې بل کس ته "په نوم" کوي. "
دغه سرچینه وايي چې ډېرې داسې پېښې شته چې کله نجلۍ او هلک دواړه لوی شي، نجلۍ نه غواړي له هلک سره واده وکړي، او ځینې وختونه برعکس، هلک نه غواړي، چې له امله یې د کورنیو او ټبرونو تر منځ شخړې رامنځته کېږي.
په ماشومتوب کې د نجونو "په نامه" کولو موضوع په تیوره ولسوالۍ کې ډېره عامه ده. ټولو هغو کسانو چې بي بي سي ورسره خبرې کړي، ویلي چې د دې ولسوالۍ په ډېرو سیمو کې داسې ښځې لوی شمېر کې دي چې په ماشومتوب کې یې د دغه دود ترخه څکلي دي.
د عبدالله په نوم یو ځايي اوسېدونکی وایې د دغه ډول پېښو یوه روښانه بېلګه د "عابدې " کیسه ده، چې نه یې غوښتل له هغه هلک سره واده وکړي، چې په کمکیني یې "په نوم" شوې وه .
د دغه کس په خبره پخوا د دغه ډول ستونزو د حل لپاره د کلي مشران سره راغونډېدل.
په ماشومتوب کې د نجونو "په نوم" کولو دود د افغانستان په کلیو کې له ډېر پخوا شته.